Pravda čekana 70 godina: Ne postoji nijedan dokument koji svedoči o izdaji Nikole Kalabića

Apelacioni sud u Beogradu potvrdio je rešenje Višeg suda u Valjevu, kojim je usvojen zahtev za rehabilitaciju Nikole Kalabića, nekadašnjeg komandanta Gorske kraljeve garde Jugoslovenske vojske u otadžbini.

Pitanje rehabilitacije uređeno je Zakonom iz 2011. godine. U proteklim godinama na osnovu tog zakona sa sudskog indeksa skinuta su imena komandanta Jugoslovenske vojske u otadžbini Dragoljuba Mihajlovića i predsednika jugoslovenske kraljevske izbegličke vlade Slobodana Jovanovića.

Rehabilitovan Nikola Kalabić, nije sarađivao sa okupatorom

Inače, Kalabić je zvanično rehabilitovan 8. avgusta 2022. godine. Presudom Suda u Valjevu Kalabić je oslobođen svih ranijih optužnica i proglašene su pravno ništavnim sve ranije odluke o konfiskaciji njegove imovine, dok je kao zvaničan datum njegove smrti nedvosmisleno utvrđen 19. januar 1946. godine.

Ova presuda je sada postala pravnosnažna.

Zahtev za rehabilitaciju Kalabića podnela je još pre deset godina Vesna Kalabić, unuka Nikole Kalabića.

Pečat tadašnjeg vremena

Kako je ranije rekla Kalabićeva unuka Vesna, "ime bivšeg komandanta Gorske kraljeve garde Nikole Kalabića ostavlja, i posle više od 70 godina, pečat tadašnjeg vremena."

Prethodni, "komunistički režim ostavio je duboke ožiljke kada je u pitanju naša porodica, počev od samog rata, posle rata, sve do današnjeg dana", rekla je Kalabićeva. "Nekome je on trn u oku, nekome čast. Ali, mi, kao njegovi potomci, ne možemo a da se ne zapitamo zbog čega je on sve do danas državni neprijatelj i zar nije upravo suprotno?"

Kalabić je, sve do Drugog svetskog rata, bio geodeta u Valjevu i rezervni (a ne aktivni) poručnik Jugoslovenske vojske.

Prvi dan rata, 6. april 1941. godine, zatekao je Kalabića u krevetu, zbog povrede u saobraćajnoj nesreći. Uskoro odlazi u Šabac, gde je imao ratni raspored, ali kući se vraća posle svega dvadesetak dana, kao svedok rasula Jugoslovenske vojske.

Već sredinom avgusta 1941, Kalabić je stupio u vezu sa pukovnikom Dražom Mihailovićem, komandantom JVuO. Njegova prva dužnost bila je komandir prateće čete pukovnika Mihailovića.

Od novembra 1941. godine, Kalabić je postao komandant Gorske kraljeve garde, koja je u tom trenutku imala ulogu prateće čete Komande četničkih odreda, odnosno samog pukovnika Mihailovića.

To su nedvosmislene i utvrđene činjenice, ostalo su interpretacije, koje i dalje nose "pečat tadašnjeg vremena."

Kontroverze i posle smrti

Posle rata, Kalabić je optuživan za saradnju sa okupatorom, proglašen je odgovornim za brojne zločine nad narodom, kao što mu je pripisana i izdaja samog komandanta Draže Mihailovića.

Kako se sada ispostavlja, o tome ne svedoči nijedan dokument, ni događaj koji je moguće dokumentovati.

Tokom desetogodišnjeg postupka, osim saslušavanja svedoka, razmatrani su dokumenti brojnih institucija, a pred sudom su svedočili istoričari koji nisu uspeli da dokažu da je Kalabić sarađivao sa nemačkim okupatorom.

Takođe, nijedan od saslušanih stručnjaka nije mogao da potvrdi da je Kalabić izvršio ratni zločin, učestvovao u izvršenju ratnih zločina, ili naredio izvršenje nekog od ratnih zločina, pa ni u slučaju zločina u selu Drugovac.

U rešenju suda se ocenjuje i da nikada nije vođen krivični postupak protiv Kalabića i da on zato ne može biti proglašen za ratnog zločinca ni za narodnog neprijatelja.

Osnovni sud u Valjevu nedvosmisleno je utvrdio da je Kalabić poginuo 19. januara 1946. godine, u zasedi agenata Ozne kod Degurićke pećine, nadomak Valjeva i manastira Ćelije.

"Rešenjem o rehabilitaciji sud je utvrdio da se ništavnim od trenutka donošenja smatra svih sedam odluka Državne komisije za utvrđivanje ratnih zločina okupatora i njihovih pomagača tokom Drugog svetskog rata, donetih od marta do septembra 1945, kao i tri odluke Zemaljske komisije Srbije, donete od aprila do oktobra 1945, koje se odnose na Nikolu Kalabića", naveo je sud.

Predrag Marković primećuje da je svako slučaj rehabilitacije slučaj za sebe: "Ne smeju da se rehabilituju svi Ravnogorci, neki su bili zločinci, kao što su i neki partizani bili zločinci. Svi zločini treba da se osude i razmatraju pojedinačno, slučaj po slučaj".

Međutim, prema rečima istoričara Bojana Dimitrijevića, "odluka komisije nije bila pravna. Kalabića nije osudio sud."

"Glavni argument za njegovu rehabilitaciju", dodao je Dimitrijević, "jeste činjenica da je Ravnogorski pokret zakonom iz 2005. izjednačen sa Partizanskim pokretom. S druge strane je okolnost da je on imao jasno antinemački stav", rekao je Dimitrijević.