Usklađivanje sa EU: Zašto je Srbija ostala uzdržana tokom glasanja o Izraelu i Golanskoj visoravni?

Generalna skupština UN je, nakon glasanja, usvojila rezoluciju kojom poziva Izrael na oslobođenje Golanske visoravni, teritorije koju je posle kratkog rata 1967. oduzeo od Sirije.

Za rezoluciju je glasala 91 država, dok je protiv bilo njih tek osam, uključujući i SAD i Veliku Britaniju. Srbija je, međutim, ostala u društvu još 61 uzdržane zemlje.

Odluka Srbije da ostane uzdržana deluje pomalo neobično, pogotovo ako u obzir uzmemo činjenicu da se glasalo o rezoluciji koja brani jedan od osnovnih principa međunarodnog prava – zaštitu suvereniteta i teritorijalnog integriteta država.

Trebalo bi naglasiti i da, kada je već reč o zaštiti teritorijalnog integriteta, Sirija nije priznala jednostrano proglašenu nezavisnost Kosova, dok je Izrael to učinio u septembru 2020. godine, nakon potpisivanja tzv. Vašingtonskih sporazuma.

Presek glasanja mogao bi da objasni odluku Srbije da ostane uzdržana. Naime, rezoluciju su u najvećoj meri podržale države izvan Evrope i Severne Amerike, uključujući Rusiju, Kinu, Indiju, Brazil, Saudijsku Arabiju, kao i značajan deo tzv. Globalnog juga.

Usvojena rezolucija: UN poziva Izrael da oslobodi Golansku visoravan, Srbija ostala uzdržana

S druge strane, njoj su se usprotivili Izrael i njegovi tradicionalni saveznici - SAD, Kanada i Velika Britanija, kao i nekoliko pacifičkih ostrva koja u Ujedinjenim nacijama tradicionalno glasaju u sinhronizaciji sa Vašingtonom.

Među uzdržanima našao se ostatak zapadnog sveta, uključujući sve članice EU, kao i zemlje poput Japana i Južne Koreje. Uzdržane su ostale i zemlje koje pretenduju na članstvo u uniji - zapadnobalkanska petorka, Ukrajina, Moldavija i Gruzija.

U tom društvu se našla i Srbija, koja je od početka sukoba u Pojasu Gaze uglavnom pratila ostale evropske zemlje i uzdržavala se od glasanja o rezolucijama u Generalnoj skupštini UN.

Podsetimo, rezolucije Generalne skupštine nisu pravno obavezujuće, te služe pre svega kao mehanizam pritiska.

Šta je Golanska visoravan?

Golanska visoravan je međunarodno priznata kao deo Sirije, ali se dve trećine te teritorije nalaze pod izraelskom okupacijom od pobede u Šestodnevnom ratu 1967. godine.

Savet bezbednosti Ujedinjenih nacija je u novembru te godine jednoglasno doneo Rezoluciju 242, u kojoj se poziva na povlačenje izraelskih trupa sa okupiranih teritorija.

Iako je ta rezolucija kasnije korišćena kao baza za postizanje mirovnih sporazuma sa Egiptom i Jordanom, kroz formulu "teritorije za mir", Izrael se nikada nije povukao sa dela teritorija okupiranih u tom ratu – pre svega Zapadne obale i Golanske visoravni.

Kako za RT Balkan objašnjava nekadašnji ministar spoljnih poslova SRJ Vladislav Jovanović, ta rezolucija je namerno sadržala nedovoljno precizne odrednice koje su Izraelu omogućile da ih tumači po svojoj volji.

"Reč je takozvanoj 'kaučuk formuli' koja dozvoljava slobodno tumačenje. To je jedna diplomatska podvala koja je išla na ruku u Izraelu, a na štetu Arapa", naglašava on.

Izraelski Kneset je u decembru 1981. doneo zakon kojim se proglašava važenje izraelskih zakona na Golanskoj visoravni – što su mnoge države protumačile kao akt tihe aneksije te teritorije. Izrael je godinu dana ranije doneo sličan zakon kojim je pripojen i Istočni Jerusalim.

Naš izbor

Dve antiruske rezolucije u Savetu Evrope: Kako je glasala Srbija?

U odgovoru na donošenje tzv. Zakona o Golanskoj visoravni, SBUN je krajem 1981. doneo rezoluciju kojom se konstatuje da je taj zakon "ništavan i bez međunarodnopravnog dejstva", a poziva se i na njegovo ukidanje.

Rezolucije Saveta bezbednosti su pravno obavezujuće, za razliku od onih koje je donela Generalna skupština i koje imaju status preporuke. Ipak, Izrael do danas nije ispunio zahteve iz Rezolucije 497, a SAD su kasnije blokirale rezoluciju SB UN kojom se predviđaju mere protiv jevrejske države.

Vašington je u martu 2019. godine, za vreme predsedničkog mandata Donalda Trampa, priznao Golansku visoravan kao teritoriju pod izraelskim suverenitetom.