Magazin
Šta je "Kopiket" efekat koji "trese" Srbiju
U našoj je prirodi sposobnost učenja i repliciranja ponašanja onih koji nas okružuju, ipak, nemaju svi jednako razumevanje da je činjenje zločinačkih dela loše. Upravo zbog toga u društvu se razvio fenomen "kopiket", na koji veliki uticaj mogu imati i sredstva javnog informisanja, ali i društvene mreže. Na osnovu naučnih studija sprovedenih u Americi, ovaj efekat traje prosečno 13 dana. Šta je "kopiket" efekat, u kojoj meri mediji igraju ulogu i koliko može biti opasan?
Na pres konferenciji koja je održana nakon monstruoznog događaja koji je potresao Srbiju i region, predsednik Aleksandar Vučić spomenuo je psihološki fenomen koji se naziva "kopiket" (copycat) o kome bruji cela zemlja.
"Mi moramo da se izborimo protiv jednog psihološkog fenomena koji se zove "kopiket", da se ne dozvoli kopiranje monstruoznog zločina, kao što je bilo pokušaja da se napravi novi Brejvik", naveo je u svom obraćanju predsednik Srbije nakon što je u medijima poput bombe odjeknula vest da je još jedan učenik iz škole na teritoriji Vojvodine zapretio da će počiniti isti zločin.
"Kopiket" efekat - imitacijom do novih zločina
"Kopiket" efekat, odnosno efekat kopiranja i repliciranja u svojoj osnovi za cilj ima ponavljanje jednog ili više istih događaja kroz njihovu imitaciju, a prvi put se termin našao u javnosti početkom dvadesetog veka nakon niza zločina inspirisanih Džekom Trbosekom. Ubrzo, eksperti iz oblasti kriminalistike došli su do zabrinjavajućeg zapažanja: medijsko izveštavanje može inspirisati druge da počine zločine na sličan način, dok one koji nisu ni razmišljali o tome eventualno podstakne na razmišljanje.
Zakon imitacije - ko oponaša, gde i zbog čega
Sama ideja da imitacija može da igra značajnu ulogu u nastanku novih zločina seže daleko u istoriju, u period kasnog 19. veka, kada je francuski kriminolog Gabrijel Tard prvi put predložio da se kopiranje definiše kao "uticaj jednog mozga na drugi". U svojim istraživanjima Tard je razradio zakone imitacije:
- Veliki gradovi imaju veću predispoziciju za razvoj "kopiket" efekta, premda veća populacija sa sobom povlači i brže pojavljivanje imitacije
- Osobe koje se osećaju inferiorno imitiraju one koje smatraju superiornijim i u njima vide "uzor" za nastavak niza zločina i predmet divljenja
- Društvo se sa vremenom razvija, a sa njim i kriminalne navike
Među motivima za imitaciju serijskih zločinaca najčešće se ističe potraga za slavom koje su svojevremeno imale ubice koje su im poslužile kao "inspiracija", budući da je svaki takav zločin medijski ispraćen. Danas pored medija imamo i društvene mreže, na kojima se sadržaj ne cenzuriše i slobodno distribuira, a samim tim i više "slave" za nove počinioce.
Mogu se istaći i drugi okidači, poput delimičnog ili potpunog opravdavanja imitiranog objekta, ali i neki vid osvete - da se društvu nanese bol koji smatraju da im je ono nanelo.
"Kopiket" efekat traje prosečno 13 dana
Prema dosadašnjim studijama koje su za cilj imale razotkrivanje i razumevanje ovog psihološkog fenomena, privremeno povećanje verovatnoće da se dogodi isti ili sličan zločin u proseku traje 13 dana, a svaki zaseban incident podstiče najmanje 0,30 novih incidenata. Takođe, uočeni su i značajni dokazi o postojanju "kopiket" efekta kada je reč o pucnjavama u školskim ustanovama i drugim obrazovnim institucijama, pri čemu svaki tragičan događaj podstakne najmanje 0,22 nova incidenta.
