Napadi na srpske crkve i manastire na Kosovu i Metohiji

I dan danas se množe bezbedonosni i ostali problemi za Srbe koji žive na Kosovu i Metohiji kao i za srpske crkve i manastire na prostoru južne srpske pokrajine, uprkos potpisanim dogovorima sa Prištinom, i to uz posredovanje Evropske unije, u Briselu 2013. i 2015. godine.

Upravo zbog činjenice da je Evropska unija bila garant potpisanih dogovora od pre 10 godina, ona snosi punu odgovornost za nepružanje zaštite srpskom narodu na KiM, njegove imovine kao i zaštiti srpskih crkava i manastira. S obzirom da je isključivo albanska strana bila ta koja nije poštovala međunarodno potpisane dogovore, posebno je iritantna formulacija briselskih birokrata "da se obe strane uzdrže od dalje eskalacije", koju smo do sada slušali mnogo puta.  

Naravno da problemi na Kosovu i Metohiji ne postoje od juče, kao ni od pre 20 ili 30 godina.

Istorija jedne porodice

Šta više, pisac ovih redova priseća se istorije svoje porodice kada se deda dr Avram Valavanidis (1866-1913) doselio kao Grk iz Male Azije, Kesarije, u Bitolj, Južnu Srbiju. Tu se odmah priključio srpskoj vojsci kao lekar dobrovoljac, i postao deo čuvenog Srpskog saniteta. Ubrzo je dobio poziv od g. Nastasijevića, srpskog konzula u Prištini, da hitno dođe jer je situacija sa srpskim ranjenicima bila dramatična, a lekara je bilo vrlo malo. U katakombama je vršio hirurške zahvate uz veliki nedostatak osnovnog medicinskog materijala, posebno anestetika.

Nedugo zatim, Turci su ga otkrili, pa je deportovan za Jedrene odakle je sa Sadit Mahmut pašom, odveden u Konstantinopolj da svoju odbranu iznese lično pred Sultanom Abdul Hamidom II. Deda se branio da je sve činio iz medicinskih, humanitarnih razloga i da za to ni od koga nije primio novac. Zbog toga što nije bio strani plaćenik kao i zbog činjenice da je bio lekar kojih je u to vreme bilo veoma malo, pomilovan je i vraćen u Bitolj gde se ponovo priključio Srpskom sanitetu.

Inače, to je bilo vreme kada je pegavi tifus bio najveći neprijatelj, i odnosio ogromne žrtve kako među vojnicima tako i među medicinskim osobljem. Velika većina srpskih ranjenika je bila zaražena ovom teškom generalizovanom infektivnom bolešću, za koju tada nije bilo leka. Naročito je kosila pripadnike Srpskog saniteta, među kojima je bio i dr Avram koji je preminuo u 47. godini u srpskoj vojnoj bolnici u Bitolju, ostavivši suprugu i četvoro maloletne dece u samo praskozorje Prvog svetskog rata.

Požrtvovanost jednog doma

Iako je ostala udovica u 36. godini sa četvoro maloletne dece, baka Hariklija je nastavila da hoda po tragu svog voljenog supruga dr Avrama, pa se posvetila dobrotvornom i humanitarnom radu u cilju zaštite srpskog nacionalnog interesa, tj. zaštite srpskih crkava i manastira na Kosovu i Metohiji kao i u Južnoj Srbiji (današnjoj Severnoj Makedoniji). S obzirom da je porodica bila veoma cenjena i poštovana, čest i drag gost u domu Hariklijinom su bili Sv. vladika Nikolaj Velimirović kao i Justin Popović.

U tom kontekstu, baka Hariklija je sa blagoslovom Sv. vladike Nikolaja ustupila deo naše vile u Bitolju za potrebe Duhovnog suda SPC. Takođe je po blagoslovu Sv. vladike Nikolaja prikupljala sredstva za obnovu porušenih i oštećenih srpskih crkava i hramova, od kojih je potpuno obnovljen hram Sv. Dimitrija u mestu Magarevo (16 kilometara udaljenog od Bitolja).

Mnogo godina kasnije (oko 1965. godine), u maloj crkvi Sv. Save na Vračaru služio je protojerej stavrofor Marko Dimitrijević, koji mi je kao detetu pričao o mojoj baki Harikliji, jer je izvestan broj godina bio predsednik Duhovnog suda u Bitolju u našem domu. Govorio je sa velikim pijetetom i poštovanjem prema svakom trenutku koji je doživeo u našoj kući.

Kao što vidimo, sudbina ovog dela svete srpske zemlje ima dugu istoriju, kao i mnoge znane i neznane junake. Igrom slučaja ili sudbine, Hariklijin unuk i potpisnik ovih redova danas je predsednik Centra za zaštitu hrišćanskog identiteta, koji se zalaže za jedinstvo Pravoslavne crkve i očuvanje tradicionalnih vrednosti: vere, porodice, domovine i tradicije.

Kršenje verskih prava

Nažalost i danas, posle više od 110 godina, beležimo desetine napada na Srbe koji žive na ovom prostoru, kao i napade na srpske crkve i manastire, na domove i imovinu Srba. Sve je to dovelo do mirnog ali odlučnog protesta građana iz srpskih opština na severu Kosova i Metohije i njihove odluke o napuštanju kosovskih institucija, dok se konačno ne uspostavi Zajednica srpskih opština na čije formiranje se čeka gotovo 10 godina. Srpska strana se uvek zalagala za mirno rešavanje problema putem dijaloga, što bi bilo u funkciji mirnog suživota Srba, Albanaca i drugih naroda koji žive na tom prostoru. Kao što se navodi i u saopštenju Svetog Arhijerejskog Sabora SPC, svako prihvatanje samoproglašene nezavisnosti KiM, posredno ili neposredno, de facto ili de iure, bilo bi u direktnoj suprotnosti sa međunarodnim pravom, koje je utemeljeno na Povelji Ujedinjenih nacija kao i drugim opštevažećim aktima i principima.

Zvanični Beograd je više puta isticao da bi bilo kakva rešenja suprotna međunarodnom pravu doprinela iseljavanju srpskog življa sa ovih prostora, što bi u krajnjoj instanci ugrozilo opstanak našeg naroda na njegovim vekovnim ognjištima.

Uprkos tome, kosovske vlasti već drugu godinu zaredom, bez ikakvog objašnjenja, zabranjuju održavanje bogosluženja u hramu Hrista Spasa u Prištini, povodom proslave praznika Vaznesenja Hristovog 25. maja ove godine. Tim povodom je eparhija raško-prizrenska izrazila najoštriji protest zbog otvorenog kršenja verskih prava i zloupotrebe zakona od strane kosovske policije koja je bila dužna da obezbedi slobodu okupljanja u cilju izražavanja verskih potreba srpskog naroda.

Dvostruki standardi

Takođe, manastir Visoki Dečani je 23. maja ove godine posetilo 25 stranih diplomata, i to samo tri dana nakon poziva ambasadora zemalja Kvinte, EU i OEBS da se manastiru vrati 24 hektara zemlje, a na osnovu odluke ustavnog suda još iz 2016. godine. Tim povodom je iguman Sava Janjić podvukao da bi rešavanje pravnih izazova sa kojima se suočava Srpska pravoslavna crkva moglo značajno da doprinese promociji multietničnosti i podizanju stepena tolerancije na Kosovu i Metohiji, od čega bi sve zajednice imale koristi, što bi pozitivno uticalo na dalji tok dijaloga.

Kada je reč o međunarodnoj zajednici, ne možemo a da ne primetimo da se koristila dvostrukim standardima gotovo uvek kada se pristupalo rešavanju pitanja Kosova i Metohije. Prema Albancima je imala zaštitnički stav, dok je Srbe tretirala potpuno suprotno.

Takav stav je imala čak i onda kada su ekstremni albanski krugovi tvrdili da su srpske crkve i manastiri na KiM, ilirsko albanskog porekla, i da su služili za bogosluženje albanskog življa? Da apsurd bude još veći, čak su isticali da je jedna od najslavnijih srpskih istorijskih ličnosti – Miloš Obilić, albanski junak i da potiče iz plemena Kopilik?

Bez obzira na apsurdnost i očiglednost ovakvih izmišljotina, Srbija i srpski narod nemaju pravo na ravnodušnost a još manje na inertnost, iz razloga što bi se Srbija na ovaj način otuđila od svoje duhovnosti i kulture. Konačno, jedno od osnovnih ljudskih prava, a to je pravo na kulturu i duhovnost, proklamovano je Opštom deklaracijom Ujedinjenih Nacija usvojenom 1948. godine.

Isto tako, navedena Deklaracija UN se odnosi i na činjenicu da se nikome ne daje pravo da devastira verske objekte i spomenike, da pali crkve i druge svetinje, da falsifikuje istorijske činjenice, krade i prisvaja srpske nacionalne simbole, jer oni predstavljaju identitet i kontinuitet srpstva, samu suštinu njegovog bića - rečju, crkve i manastiri na Kosovu i Metohiji predstavljaju srpski Jerusalim.

Ponos, stid, sramota

Zbog svega rečenog, danas pred Dečanima, Gračanicom, Svetim Arhagelima, Bogorodicom Ljeviškom i drugim srpskim svetinjama, pored ponosa osećamo stid i sramotu, zbog iracionalnog egoizma i besmislene posesivnosti svetskih moćnika i sponzora tzv. albanske nezavisnosti, koji pokušavaju da izazivanjem nesreće i tragedije drugih, pothranjuju iluziju svoje nepostojeće veličine.

Mnogima je jasno zbog čega jedan narod želi da prisvoji teritoriju drugog naroda, ali isto tako, mnogima nije najjasnije zbog čega taj isti narod želi da prisvoji istorijsko-mitske ličnosti drugog naroda. Najstrašnije što može da se uradi jednom narodu nije da se on pokori, niti da se prisvoji njegova teritorija, nego da mu se razbije ideja o njemu samome, o celovitosti narodnog bića, da mu se oduzme otačka vera koja ga drži na okupu, da mu se ubije ili oduzme istorijsko sećanje. Posle toga dolazi moralna i materijalna propast, a čovek sam, bez svoje vere, bez svoje tradicije i bez svesti o sebi, ne može da postoji.

Zbog toga mi moramo da budemo spremni na žrtvu i svesno učestvovanje u vremenu koje dolazi, jer čoveka ne čini oružje. Čoveka čini njegovo opredeljenje za svoj narod. Ono predstavlja najveći izvor njegovog samopoštovanja i snage. Ne zaboravimo da su Srbi pod Turcima bili 500 godina, i da su opstali kao autohtoni narod. Ali su se Srbi čvrsto držali svoje vere, svog jezika i svog kulturnog nasleđa. Slavili su slavu i krštavali su decu. To je suštinski razlog napada na srpske crkve i manastire na Kosovu i Metohiji.

Nepobitna činjenica je da je upravo snaga te kulture i tradicije sačuvala srpski narod i njegovu teritoriju od mnogih nesreća koje su se vekovima nadvijale nad nebom Srbije.