Rezolucija o evropskoj istorijskoj svesti: Stvaranje transnacionalnog Evropljanina

Mnogi kulturni i naučni radnici, političari i istoričari su se bavili temom istorijskog revizionizma u Evropi, dok je bugarska istoričarka Darina Grigorova, inače profesorka na sofijskom univerzitetu, vrlo precizno definisala ovaj fenomen rekavši da  različiti i često kontradiktorni istorijski narativi evropskih nacija i država čine ogromne napore da istoriju sagledaju iz političke perspektive, što je težak i potencijalno opasan poduhvat.

Ovo stoga što takav način razmišljanja stvara širok dijapazon mogućnosti za manipulaciju istorijskim činjenicama, a time i za revizionizam mnogih istorijskih događaja kao i nacionalnog kulturnog i duhovnog nasleđa.  

Profesorka Grigorova je naglasila da, ako se osvrnemo na ovogodišnju rezoluciju Evropskog parlamenta o "evropskoj istorijskoj svesti" koja pokušava da generalizuje i standardizuje evropsku istoriju a samim tim i nastavu istorije, lako je uočiti da se ona poziva samo na bledu i pri tom nepouzdanu "odgovornost istoričara i njihovu poštenu ocenu politike EU iz prošlosti". I laiku je jasno da ovakva postavka stvari otvara ogroman prostor za manipulaciju.

U tom kontekstu, i transnacionalno čitanje istorije kroz prizmu tzv. evropske savesti, nalazi se isključivo u domenu intelektualnog ali ne i istorijskog mišljenja. Kada je reč o rezoluciji o tzv. evropskoj istorijskoj s(a)vesti, ona se može razumeti kao štivo koje pokušava da nas usmeri na transnacionalno istorijsko pamćenje, čiji je osnovni cilj stvaranje "transnacionalnog ili nadnacionalnog Evropljanina".

Takođe, možemo navesti i stavove engleskog pisca, istoričara i novinara Herberta Velsa koje je izneo u čuvenom izveštaju "Otrov zvani istorija", za Međunarodnu konferenciju nastavnika istorije u Londonu sazvanu od strane Lige naroda (1919-1946). Ugledni pisac naučne fantastike je ukazao na potrebu uništavanja stare istorije, koja po njegovom mišljenju, koči trijumf mira u svetu. U svom izveštaju Vels nije govorio o internacionalizmu, već o kosmopolitizmu. Prema njegovom mišljenju, "budućnost sveta se nalazi u jedinstvenom upravljanju, zbog čega je neophodna univerzalna istorija sa jednim udžbenikom iz koga bi se edukovali istoričari širom sveta".

Ovde je neophodno konstatovati da svaki pokušaj uništavanja nacionalnog pamćenja može da dovede to suprotnog efekta, tj. do pojave nacionalizma ili čak nacizma, a time i potpune političke, ekonomske i vojne destabilizacije. Kada je reč o Balkanu, on je oduvek bio jedinstven region gde je istorijsko pamćenje veoma snažno, uključujući i veze sa Rusijom i ruskim narodom. Činjenica da je naš narod suštinski zainteresovan za svoju istoriju, može se smatrati pozitivnom osobinom koja nam pomaže da očuvamo svoj nacionalni identitet.

U tom kontekstu, neophodno je podsetiti se događaja u Novom Brdu, povodom čega je Odeljenje istorijskih nauka SANU uradilo analizu koja ukazuje na neprihvatljivo ponašanje "kosovskih" vlasti prema kulturnoj i istorijskoj baštini Srba na Kosovu i Metohiji.

U konkretnom slučaju, vlasti u Prištini pokušavaju da pretvore pravoslavnu crkvu Svetog Nikole u Novom Brdu u trobrodnu baziliku, čime bi bio učinjen klasičan istorijski falsifikat kojim bi se srpski pravoslavni spomenik pretvorio u albanski i(li) rimokatolički. Da stvar bude još gora, deo konzervatorskih radova je već bio izveden sa ciljem da se pravoslavna srednjovekovna svetinja pretvori u rimokatolički hram.

U isto vreme, u analizi SANU se podseća da su još  1967. godine činjeni napori da se zaustave arheološka istraživanja u Novom Brdu (inače poznatom srednjovekovnom lokalitetu), kada je čak i etnički Albanac, u vreme socijalističke Jugoslavije, inače najviši politički rukovodilac na Kosovu i Metohiji, Fadilj Hodža rekao: "Nas to uopšte ne interesuje, to je srpski spomenik" (Glasnik Srpskog arheološkog društva 5/1989/142-144). Podsećanja radi, reč je o gradu koji su krajem XIII veka osnovali vladari iz dinastija Nemanjića, Mrnjavčevića, Lazarevića i Brankovića. 

Takođe, prištinske vlasti  su zabranile i rekonstrukciju crkve Svetog Nikole u manastiru Svetih arhanđela kod Prizrena, iako za njeno obnavljanje ima znatno više podataka nego za obnovu novobrdskog hrama. Ta činjenica dokazuje da nikada nije ni postojala iskrena želja za rekonstrukcijom drevnog crkvenog spomenika u Novom Brdu, već otvoreni pokušaj tendencioznog konstruisanja novog identiteta. Važno je naglasiti da je mnogostruko sporna "obnova" započeta bez saglasnosti Saveta za sprovođenje i nadgledanje, čiji je član Srpska pravoslavna crkva.  

U kontekstu svega do sada navedenog, posebno zabrinjava činjenica što evidentno neodgovarajući odnos prema sabornom hramu Svetog Nikole može da posluži kao model za buduća tzv. istraživanja, proučavanja i prezentovanja srpskog spomeničkog nasleđa na prostoru Kosova i Metohije. Uz prećutnu saglasnost anglosaksonsko-germanskog Zapada, odavno su uočeni sistematski i uporni pokušaji privremenih kosovskih institucija, kao što je Ministarstvo kulture, omladine i sporta, da prikrije ili prekraja identitet srpskog spomeničkog nasleđa.

Zbog toga se i ne možemo složiti sa stavovima Herberta Velsa, ali i sa pomenutom rezolucijom Evropskog parlamenta, jer je naš pogled na nacionalnu istoriju potpuno drugačiji. Zapravo, istorija predstavlja blagotvorni lek koji treba da usvajaju generacije mladih, kako bi odrastale na temeljima zdravih tradicionalnih vrednosti, ljubavi prema svojoj veri, jeziku, porodici, domovini i tradiciji.

Srpske crkve i manastiri na KiM predstavljaju identitet i kontinuitet srpske nacije, za koje su živote dali najbolji koje je u svojoj dugoj istoriji imao srpski rod. Jednom rečju, one predstavljaju srpski Jerusalim.

Isto tako, ovo što se danas događa sa pokušajem istorijskog revizionizma mnogih činjenica, porekla brojnih srpskih kulturnih i duhovnih spomenika, predstavlja ozbiljnu pretnju sa dalekosežnim posledicama, kao i veliki izazov za kulturnu javnost celokupnog civilizovanog sveta.